Cá leo là một loài cá da trơn trong họ cá nheo, sống nhiều trong các sông hồ lớn. Cá leo ở Châu Đốc, An Giang thường có nhiều khi nước nhảy bờ bắt đầu mùa nước nổi.
- Đặc tính của cá leo
Cá leo là một loài cá nước ngọt được phân bố ở nhiều vùng khác nhau, nhiều nhất là sông Tiền và sông Hậu. Đây là một loài da trơn, mình dài giống như cá trèn nhưng to hơn nhiều, trung bình từ 1-2 kg.
Đặc tính của cá leo là đến mùa sinh sản, chúng thường vượt qua các cánh đồng ngập nước để “làm tình”, con đực rượt con cái một cách hào hứng, mãnh liệt, khiến cho nước dợn sóng, thậm chí chúng còn leo qua những chỗ có mực nước xâm xấp, phơi mình trên cạn.
Hấp dẫn món cá leo nướng muối ớt
Chính vì vậy mà dân gian mới gọi là “cá leo”. Và đây cũng là thời điểm thích hợp ( tháng 8 – 9 ) mà bà con ngư dân tập trung săn bắt. Hiện nay, loài cá này rất hiếm nên bà con phải khai thác bằng cách dỡ chà, giăng lưới, giăng câu…
Theo nhiều người dân có kinh nghiệm lâu năm ở đây, loài cá này có nhiều ở Biển Hồ bên Campuchia và cứ đến mùa nước về đồng, cũng là mùa trăng hoa, chúng theo nước về đồng vì tập tính thích làm tình trên nước cạn. Cuộc trăng hoa của chúng thường diễn ra tập thể hàng chục cặp khi nước lé đé trên mặt ruộng. Và vì nước cạn, cá lớn – con lớn nhất có thể dài đến 2m – nên chuyện gối chăn này ầm ĩ cả một vùng. Cá leo được đánh giá là làm tình sôi nổi và dữ dội nhất trong các loài cá mà người ta được biết. Bởi thế cho nên, người dân An Giang mới có từ rượt bắt cá leo. Tác giả Trần Văn, kể trong Chuyện đồng quê: “Rượt bắt cá leo bằng những cái nôm, thường là những người khoẻ mạnh và rất nhanh nhẹn, hai tay hai cái nôm. Trời mưa lất phất, trên nền trời có trăng non là thời điểm thuận lợi nhứt để rượt bắt cá leo. Người ta đứng yên một chỗ tại vùng nước cạn, nơi có nhiều cá leo di chuyển. Hai tay hai nôm chuẩn bị sẵn sàng ra quân. Cô cậu cá leo từ dưới kinh rạch phóng lên, mơn trớn nhau tung toé nước trắng xoá, chạy đến đâu người ta đều nhận biết đến đó. Không phải một cặp mà hàng chục cặp rượt đuổi nhau thật hào hứng. Chỗ nào nước hơi sâu chỉ thấy được đường dợn sóng của cá leo đang di chuyển; còn chỗ nước cạn, nông, kỳ, lưng cá leo bày lên chạy ngờ ngờ trông đã con mắt. Nhiều khi cô cậu mải mê rượt đuổi, quần nhau chạy rướn leo lên bờ, mắc cạn…” Ngoài khô cá leo bán nhiều ở Biển Hồ Campuchia, người dân Châu Đốc còn làm mắm cá leo như là thức ăn để lâu.
Thịt cá leo săn chắc, rất thơm ngon nên được các bà nội trợ chế biến thành nhiều món ngon độc đáo như cá leo chiên tươi, ướp muối chiên, kho, nướng, nấu canh chua… Một trong những món ngon độc đáo mà các nhà hàng thường chế biến phục vụ cho du khách hiện nay là cá leo nướng muối ớt.
- Cách chế biến
Muốn chế biến món này trước hết chúng ta chọn mua những con còn tươi sống đem về làm sạch nhớt bằng cách rửa nước ấm hoặc nước muối, móc bỏ mang, ruột, cắt bỏ vây, để cho ráo nước. Sau đó đem cá ướp với tỏi, ớt, chút bột nêm và bột ngọt cho thấm đều trước khi đem nướng trên bếp than hồng hoặc bếp điện. Trong khi nướng, chúng ta nên trở cá thường xuyên, xát thêm muối ớt và dầu ăn nhiều lần cho đến khi da cá chuyển màu, mỡ cháy xèo xèo, bốc mùi thơm lựng là cá đã chín. Đặc biệt cá leo da mỏng, thịt mau chín nên khi nướng cần tránh cháy khét mất ngon.
Nước chấm thích hợp nhất cho món này là nước mắm chua cay
Nước chấm thích hợp nhất với món cá nướng là nước mắm chua cay hoặc muối ớt vắt chanh. Món này có thể ăn chung với bún hoặc cuốn bánh tráng kèm thêm các loại rau , xà lách, dưa leo, chuối chát, khế… Có thể coi đây là món ngon đặc sản, thịt cá lại lành, bổ dưỡng và ăn ít ngán nên mọi người đều ưa thích. Về vùng An Giang mùa nước nổi, bạn đừng quên thưởng thức món cá leo thơm ngon độc đáo này.
